Goed leren omgaan met afweer

Gevoelens toelaten

Bij een Merkopstelling gaat het om het verhelderen van de onderlinge relaties tussen merkelementen. Sommige roepen positieve associaties op en andere negatieve. Meestal hebben we vooral moeite met het toelaten van negatieve gevoelens. In onze kindertijd hebben we vaak een vast patroon ontwikkeld om ons te ‘beschermen’ tegen negatieve emoties door ze onbewust te houden inclusief de gedachten of omstandigheden die ertoe hebben geleid. Deze ‘beschermers’ zijn vaak verworden tot ‘slimme’ onbewuste cognitieve kunstgrepen die we nu nog steeds gebruiken om pijn te voorkomen door de werkelijkheid onbewust ‘passend’ waar te nemen c.q. ermee te ‘knoeien’ (in de ogen van anderen).

Aandacht voor positieve

‘Bijzonder’ is dat we vier negatieve kerngevoelens hebben (afschuw, angst, boosheid en verdriet), en twee positieve (blijdschap en (verrassing). Kortom, we hebben van nature twee keer zoveel aandacht voor het negatieve dan voor het positieve. Dingen die negatief zijn, onthouden we ook nog eens gemakkelijker en beter. Daardoor hebben ze ook nog eens meer impact op ons gedrag. Historisch gezien natuurlijk logisch dat de angst voor een leeuw belangrijker is dan de blijdschap over een banaan. Maar aandacht hebben voor het positieve is dus een kwestie van willen en komt ons niet aanwaaien.

Omgaan met afweer

Onbewust zijn we ook als volwassenen vaak nog steeds meer op zoek naar bevestiging van de noodzaak voor onze afweer om negatieve gevoelens te vermijden, dan dat we de mogelijkheden van het hier-en-nu voor ons willen (h)erkennen. Om de Merkopstelling goed te kunnen uitvoeren, is het essentieel dat een Merkopsteller (h)erkent hoe hij/zij zichzelf beschermt tegen het ervaren van negatieve gevoelens zoals afschuw, angst, boosheid en verdriet; en ook hoe de Merkvrager dit doet, zodat beiden volledig in het hier-en-nu kunnen zijn.

Focus

In deze blog ligt de focus op het omgaan met afweer in de FysiekeMerkopstelling, omdat het vermijden van negatieve gevoelens daar nog veel moeilijker is voor de Merkvrager dan bij de TafelMerkopstelling. Representanten uiten naast positieve ook negatieve gevoelens. Bovendien zijn er getuigen aanwezig die deze gevoelens zelf ook ervaren. Daardoor wordt het uitermate confronterend voor de Merkvrager en alle aanwezigen als de Merkvrager deze emoties niet kan/ wil voelen. Maar door de gevoeligheid dient dit natuurlijk uitermate voorzichtig te gebeuren. In deze blog komen de volgende zeven varianten aan de orde: dissociëren, fixeren, idealiseren, ontkennen, overdekken, rationaliseren en splitsen.

Dissociëren

Bij dissociëren verbreek je onbewust de verbinding met je lichaam om negatieve gevoelens niet te ervaren. Als je als Merkopsteller bijvoorbeeld ziet dat de Merkvrager voor zich uit gaat staren en de merkopstelling niet meer ‘ziet’, dan is het zaak om deze voorzichtig terug te halen in het hier-en-nu door (links) naast haar/ hem te gaan zitten, met de Merkvrager mee te voelen en pas verder te gaan met de opstelling als hij/ zij er weer helemaal bij is.

Fixeren

Bij fixeren houden we koppig vast aan wat we gewend zijn om te zien en te doen om negatieve gevoelens maar niet te hoeven ervaren. Als je als Merkopsteller bijvoorbeeld merkt dat de Merkvrager absoluut niet (h)erkent hoe een merkelement zich voelt, dan is het zaak om deze het effect van de ‘fixatie’ voorzichtig te laten ervaren door haar/hem voor (een kleinere representant) of achter (een grotere) te laten plaatsnemen, van daaruit de opstelling afsluitend te laten ervaren en deze ervaringen voorzichtig te laten verwoorden.

Idealiseren

Bij idealiseren zijn we overdreven positief om negatieve gevoelens maar niet te hoeven voelen. Als je als Merkopsteller bijvoorbeeld merkt dat de Merkvrager overmatig enthousiast is over hetgeen zich toont, dan is het een optie om daar zo in mee te gaan, dat de Merkvrager zichzelf gaat realiseren dat het wellicht wat ’te’ is. Pas daarna is het mogelijk om verder te gaan met de merkopstelling.

Ontkennen

Bij ontkennen weigeren we om bepaalde pijnlijke aspecten van de werkelijkheid of van onze ervaring te (h)erkennen om deze maar niet te hoeven voelen. We zien de negatieve relaties niet zodat we de dingen niet hoeven te accepteren zoals ze zijn. Als een Merkvrager bijvoorbeeld een belangrijke negatieve interactie duidelijk niet voelt, dan is het een optie om daar als Merkopsteller voorzichtig extra aandacht aan te besteden.

Overdekken

Bij overdekken doen we het tegenovergestelde van wat we ten diepste willen om (onbewust) de pijn van deze ‘onmogelijkheid’ maar niet te hoeven ervaren. Als je als Merkopsteller bijvoorbeeld merkt dat de Merkvrager een merkelement (onbewust) veel verder weg of dichterbij plaatst dan dat deze zou willen, dan is een optie voor de Merkopsteller om deze het effect hiervan volledig te laten ervaren door hier in stilte alle tijd voor te nemen voordat de opstelling wordt vervolgd.

Rationaliseren

Bij rationaliseren gebruiken we onbewust uitvoerige verklaringen die ter geruststelling dienen, maar die niet kloppen. Als je als Merkopsteller bijvoorbeeld merkt dat de Merkvrager ‘briljante’ redeneringen bedenkt om het verloop van de merkopstelling te verklaren, dan is het een optie voor de Merkopsteller om haar/ hem terug te halen naar hoe een specifiek detail daaruit voor haar/ hem voelt.

Splitsen

Bij splitsen plaatsen we onbewust onze tegengestelde gevoelens in andere hokjes alsof ze niets met elkaar te maken hebben. Ons brein denkt van nature zwart-wit. Het kan positieve en negatieve eigenschappen van onszelf, van anderen of van een specifieke situatie niet integreren in een samenhangend beeld. Uitgebalanceerde oordelen en verwachtingen maken de werkelijkheid (te) ingewikkeld voor ons brein om er ‘goed’ mee om kunnen gaan. Kern van het succes van een Merkvrager is echter het kunnen handelen in ambivalente situaties, aangezien de kern van een merk is dat ze tegenstrijdigheden verbindt. De Merkopstelling is dus een uitgelezen kans voor het leren omgaan met dubbelzinnigheden.